ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ

Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*

Η Τουρκία στην εξωτερική της πολιτική συμπεριφέρεται ως περιφερειακή δύναμη.Κανένας σοβαρός πολιτικός αναλυτής δεν αμφιβάλλει γι’αυτό,εκτός από κάποιους στη Λευκωσία και την Αθήνα.Επομένως η συμπεριφορά της στο Κυπριακό δεν μπορεί παρά να ιδωθεί μέσα από αυτή την οπτική γωνία.Είναι η οπτική γωνία μιας νεο-οθωμανικής πολιτικής που ενισχύθηκε μάλιστα από το ισλαμικό κόμμα του Ερντογάν.Αν και η κεμαλική αντίληψη των πρώτων χρόνων στόχευε στην αποκοπή της χώρας από το οθωμανικό της παρελθόν, πολύ γρήγορα εγκαταλείφθηκε αυτή η γραμμή. Όσον αφορά το Κυπριακό,οι καθημερινές δηλώσεις των Τούρκων επισήμων το τοποθετούν στο πλαίσιο των ευρύτερων γεωπολιτικών συμφερόντων της Άγκυρας ως περιφερειακής δύναμης η οποία επιδιώκει τον απόλυτον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου.Αυτό εξυπακούει την εξουδετέρωση της Ελλάδας από την περιοχή και τον έλεγχο της Κύπρου.Στο παρόν στάδιο η τουρκική πολιτική αποβλέπει σε μια λύση που θα διασφαλίζει ένα αυτόνομο τουρκοκυπριακό κρατίδιο το οποίο θα λειτουργεί στο πλαίσιο μιας χαλαράς συνομοσπονδίας.Το συνομοσπονδιακό σύστημα θα επιτρέπει στην Άγκυρα,μέσω της τουρκοκυπριακής οντότητας και μέσω των εγγυητικών της δικαιωμάτων,τον έλεγχο του συνόλου της κυπριακής επικράτειας.Σε περίπτωση που αποτύχει να επιβάλει τη μορφή αυτής της λύσης,η Τουρκία θα επιδιώξει,αν όχι την επίσημη αναγνώριση του τουρκοκυπριακού κρατιδίου-του σημερινού ψευδοκράτους δηλαδή-κάτι που είναι δύσκολο,τουλάχιστον την de facto ένταξη του στην Ευρωπαική Ένωση.Η ένταξη αυτή μπορεί,πιστεύει η Άγκυρα, να επιτευχθεί από την πίσω πόρτα με διάφορες διαδικασίες που θα εδραιώσουν σταδιακά την θεσμική τουρκοκυπριακή παρουσία στις Βρυξέλλες.Άλλωστε όσοι παρακολουθούν προσεκτικά τις τουρκικές κινήσεις τον τελευταίο καιρό,αλλά και παλιότερα,η τουρκική αυτή μεθόδευση οχυρώνεται πίσω από την λεγόμενη «απομόνωση» των Τουρκοκυπρίων και την ανάγκη οικονομικής στήριξης τους μέσω του ελευθέρου εμπορίου.Κάτι που εξυπακούει φυσικά το άνοιγμα των κατεχομένων λιμανιών και την αεροπορική σύνδεση με τα κατεχόμενα.
Απέναντι στην τουρκική στρατηγική και τις τουρκικές μεθοδεύσεις ούτε η Λευκωσία,ούτε η Αθήνα φαίνεται να έχουν ξεκαθαρισμένη γραμμή πλεύσης.Η πολιτική που ακολουθείται απέναντι στους τουρκικούς σχεδιασμούς είναι περισσότερο αμυντική και το κυριότερο δεν χρησιμοποιήθηκε και δεν χρησιμοποιείται ο ευρωπαικός μοχλός πίεσης στην Τουρκία.Δεν φαίνεται να έχει γίνει αντιληπτό πως η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαική Ένωση έχει,εν μέρει τουλάχιστον, ανατρέψει τα δεδομένα του 1974.Ούτε και γίνεται αντιληπτόν ότι ο ευρωπαικός προσανατολισμός της Τουρκίας είναι μονόδρομος για τη χώρα αυτή και επομένως αυτό παρέχει στην Ελλάδα και την Κύπρο τη δυνατότητα της άσκησης μιας διαφορετικής πολιτικής.Ασφαλώς η πορεία μέσα από τα Ηνωμένα Έθνη επιβάλλεται.Αλλά αυτό δεν αποκλείει την χρήση του ευρωπαικού μοχλού πίεσης ο οποίος είναι ο μόνος αποτελεσματικός αυτή τη στιγμή.Σε όσους λένε πως οι Ευρωπαίοι που στηρίζουν κατά καιρούς τις ελληνικές θέσεις στο Κυπριακό θέλουν να χρησιμοποιήσουν την Κύπρο και την Ελλάδα για τα δικά τους συμφέροντα,η απάντηση είναι απλή:Στις διεθνείς σχέσεις δεν υπάρχουν φίλοι,υπάρχουν σύμμαχοι των οποίων τα συμφέροντα σε μια δεδομένη στιγμή συμπίπτουν.Ελλάδα και Κύπρος κρίνονται από την ικανότητα τους να επιδιώξουν και να πετύχουν εκείνες τις συμμαχίες που θα τους επιτρέψουν να ανατρέψουν τα κατοχικά δεδομένα.Και η Ευρώπη προσφέρεται για τετοιες συμμαχίες.Πέραν τούτου διαθέτουν και σε καθαρά θεσμικό επίπεδο τον αναγκαίο μοχλό πίεσης για να υποχρεωθεί η Άγκυρα να αποδεκτεί μια λύση η οποία να μη παραβιάζει τις αρχές της Ευρωπαικής Ένωσης και τα ανθρώπινα δικαιώματα των Κυπρίων πολιτών.Μια λύση που θα απαλλάσσει-Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους- από την κατοχή και τους εποίκους.Δεν αρκεί μόνον να διακηρύσσεται πως η ευρωπαική πορεία της Τουρκίας περνά από τη Λευκωσία.Πρέπει αυτό να γίνει και πραξη.
Ο Στέφανος Κωνσταντινίδης είναι καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Κεμπέκ του Καναδά και επιστημονικός συνεργάτης του Πανεπιστημίου Κρήτης.

* .E-mail stephanos.constantinides@gmail.com