Από τη Ζυρίχη στη Λουκέρνη

* Αν και οι δύο πόλεις της Ελβετίας απέχουν κάτι παραπάνω από μία ώρα, το πρόβλημα χρειάστηκε 45 χρόνια για να πάει από τη μία στην άλλη...

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών κ. Π. Μολυβιάτης ήταν ο σύνδεσμος του Καραμανλή με τον Μακάριο

ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΙΟΣ
Στη Λουκέρνη κρίνεται σήμερα το μέλλον της Κύπρου... H ωραία αυτή πόλη της Ελβετίας απέχει λίγο περισσότερο από μία ώρα από τη Ζυρίχη. Πολύ κοντά για να θυμηθεί ο νέος Πρωθυπουργός της Ελλάδας ότι, πριν από 45 χρόνια, ο τότε πρωθυπουργός και θείος του Κωνσταντίνος Καραμανλής πέρασε την «ευτυχέστερη ημέρα» της ζωής του όταν συνυπέγραφε με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας την περίφημη συμφωνία η οποία οδήγησε στην τεσσαρακονταπενταετή τραγωδία της Κύπρου και τελικά στη διχοτόμηση. Εξι ημέρες διήρκεσε η ελληνοτουρκική διάσκεψη της Ζυρίχης: 5-12 Φεβρουαρίου 1959. Μετείχαν οι πρωθυπουργοί των δύο χωρών, Καραμανλής και Μεντερές, και οι υπουργοί Εξωτερικών Αβέρωφ και Ζορλού. Είχαν όλα καλά προετοιμασθεί από τους δύο υπουργούς Εξωτερικών σε προηγούμενες συναντήσεις, με τη σύμπραξη και της Βρετανίας, η οποία είχε στήσει την παγίδα με το σχέδιο Μακ Μίλαν και την τριμερή του Λονδίνου, το 1955. Ας ξετυλίξουμε λίγο την ιστορία για να δούμε πώς φθάσαμε στις συμφωνίες Ζυρίχης και Λονδίνου.

Ως και το 1958 η Αθήνα και η Λευκωσία ακολουθούσαν τη γραμμή του ΟΗΕ. Με πέντε, συνεχείς, προσφυγές (η πέμπτη κατατέθηκε στις 15 Αυγούστου 1958) προσπάθησαν να αποσπάσουν ένα ψήφισμα για την αυτοδιάθεση με υποκρυπτόμενο στόχο την Ενωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ηταν μια πολιτική που ξεκίνησε και επεβάλλετο από το δημοψήφισμα της 15ης Ιανουαρίου 1950 (το 95,7% των Ελληνοκυπρίων φήφισε υπέρ της Ενωσης) και την ΕΟΚΑ, την οργάνωση η οποία με αρχηγό τον Γρίβα-Διγενή και τη συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης και του Μακαρίου άρχισε την 1η Απριλίου 1955 τη δράση κατά της αγγλικής κατοχής με σημαία την απελευθέρωση και την Ενωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.

H Αθήνα και η Λευκωσία «λογάριαζαν χωρίς τον ξενοδόχο», τη Βρετανία, η οποία κατείχε την Κύπρο από το 1878, αλλά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες είχαν αρχίσει, με προγεφύρωμα την Τουρκία, να επιδεικνύουν ενδιαφέρον για τη Μέση Ανατολή. Τρία άλλα στοιχεία που προκάλεσαν την αρνητική παρέμβαση της Βρετανίας και των συμμάχων της κατά του αιτήματος της αυτοδιάθεσης ήταν: η δραστηριότητα του Μακαρίου ¬ ο οποίος ανακηρύχθηκε Αρχιεπίσκοπος της Κύπρου στις 16 Οκτωβρίου 1950 - στο μπλοκ των Αδεσμεύτων Χωρών, η ισχυρή πολιτική παρουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος ΑΚΕΛ και η θερμή υποστήριξη του Μακαρίου από τη Σοβιετική Ενωση. Ολα αυτά φόβισαν τους Βρετανούς ότι με την αυτοδιάθεση, ακόμη και χωρίς την Ενωση, θα έχαναν τις βάσεις και τον στρατηγικό τους ρόλο στην περιοχή.

* «Διαίρει και βασίλευε»...
Το Λονδίνο αποφασίζει να ακολουθήσει την κλασική του πολιτική τού «διαίρει και βασίλευε» και στήνει την πρώτη παγίδα στην Ελλάδα. Στις 29 Αυγούστου 1955 καλεί την Ελλάδα και την Τουρκία σε τριμερή διάσκεψη στην αγγλική πρωτεύουσα. Δυστυχώς στην Αθήνα η πολιτική κατάσταση είναι ρευστή λόγω της ασθένειας του πρωθυπουργού στρατηγού Παπάγου. Την κυβερνητική εξουσία ασκούν από κοινού οι δύο αντιπρόεδροι Παναγιώτης Κανελλόπουλος και Στέφανος Στεφανόπουλος. Αποδεχόμενοι την πρόσκληση, προφανώς, δεν είχαν καταλάβει ότι ανοίγουν την κερκόπορτα για να μπει η Τουρκία στην Κύπρο. Μετέβησαν και οι δύο στο Λονδίνο, αφού πέρασαν πρώτα από την Κέρκυρα για να πάρουν τις ευλογίες του παραθερίζοντος εκεί τότε βασιλιά Παύλου. Οπως ανεμένετο, η διάσκεψη, που κράτησε μία εβδομάδα, απέβη άκαρπη για την Ελλάδα, «καρπερή» για τη Βρετανία και την Τουρκία!..

Μία ημέρα προτού κλείσει η τριμερής διάσκεψη του Λονδίνου μπαίνει σε εφαρμογή το δεύτερο μέρος του σχεδίου. Οι Τούρκοι αρχίζουν στις 6 Σεπτεμβρίου 1955 ένα διήμερο σφαγών, καταστροφών και λεηλασιών εναντίον των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη. H Αθήνα είναι ανήμπορη να αντιδράσει και, το χειρότερο, δεν αντιλαμβάνεται ότι το Κυπριακό από διεθνές με τις προσφυγές στον ΟΗΕ γίνεται ελληνοτουρκικό και οι εξελίξεις στο κυπριακό πρόβλημα θα καθορίζουν και τις σχέσεις των δύο χωρών. Παράλληλα η Τουρκία οργανώνει στη Βόρεια Κύπρο παραστρατιωτικές ομάδες για να είναι έτοιμη σε περίπτωση που αποφασίσει στρατιωτική επέμβαση.

* H εξορία του Μακαρίου
Ταυτόχρονα η Βρετανία υλοποιεί ένα σατανικό σχέδιο εκβιασμού της ελληνικής πλευράς. Προσπαθεί να παρασύρει τον Μακάριο στην αποδοχή διαφόρων σχεδίων και όταν αποτυγχάνει τον εξορίζει στις Σεϋχέλλες στις 6 Μαρτίου 1956. Μετά δύο μήνες, στις 10 Μαΐου, οι Βρετανοί εκτελούν τους Μιχ. Καραολή και Αν. Δημητρίου και στις 12 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου προχωρούν σε αντιπροσφυγή στα Ηνωμένα Εθνη και αποσπούν μια απόφαση που «έρχεται κουτί» στα σχέδιά τους. H Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ συνιστά διαπραγματεύσεις για εξεύρεση «ειρηνικής, δικαίας και δημοκρατικής λύσης».
Ελληνες και Κύπριοι είναι πεσμένοι στο «καναβάτσο» και οι Βρετανοί συνεχίζουν τα χτυπήματα ώσπου να πετύχουν τον τελικό τους στόχο, που είναι η συγκυριαρχία με την Ελλάδα και την Τουρκία. Στην Ελλάδα, εν τω μεταξύ, έχει πεθάνει ο Παπάγος και τον διαδέχεται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής (5 Οκτωβρίου 1955) και τον Μάιο του 1956 παραιτείται ο υπουργός Εξωτερικών Σπύρος Θεοτόκης διαφωνώντας με την πολιτική του K. Καραμανλή στο Κυπριακό και τον διαδέχεται ο Ευάγγελος Αβέρωφ.

H Βρετανία αφήνει για λίγο το μαστίγιο και πιάνει το καρότο. Στις 29 Μαρτίου 1957 απελευθερώνει τον Μακάριο γιατί τον θεωρεί απαραίτητο για το επόμενο στάδιο. Είναι η μεγάλη «ντρίμπλα» με το σχέδιο που έμεινε στην ιστορία με το όνομα του τότε βρετανού πρωθυπουργού Μακ Μίλαν. Αυτό το σχέδιο, το οποίο είχε την προέγκριση των Τούρκων, οδηγούσε ευθέως στη διχοτόμηση: δύο αρμοστές, Ελληνοκύπριος και Τουρκοκύπριος, δύο Βουλές, διπλές υπηκοότητες και φυσικά βρετανική κηδεμονία.

Οπως ανέμενε και το Λονδίνο, η Αθήνα και η Λευκωσία απέρριψαν το σχέδιο Μακ Μίλαν - ο Μακάριος μίλησε για «συνεταιρισμό» - αλλά αμέσως αλλάζει και η πολιτική σκόπευση Καραμανλή και Μακαρίου. Καταθέτουν στον ΟΗΕ και την πέμπτη προσφυγή, για την τιμή των όπλων, αλλά και οι δύο δηλώνουν πρόθυμοι να συζητήσουν τη λύση της αυτοκυβέρνησης. Σε επιστολή του προς τον βρετανό πρωθυπουργό ο K. Καραμανλής έγραφε: «Εφ' όσον αποκλείετε διά του σχεδίου σας επί μίαν επταετίαν το κύριο θέμα, δηλαδή το δικαίωμα του Κυπριακού Λαού να αποφαίνεται περί της τύχης του, θα ήτο περισσότερον εποικοδομητική ακόμη και η πρότασή σας περί προσωρινής λύσεως μιας δημοκρατικής αυτοκυβερνήσεως, υπό την βρετανικήν κυριαρχίαν, αναβαλλομένης της λύσεως του κυρίου θέματος δι' ευθετώτερον χρόνον». Βλέποντας πλέον και ο Μακάριος το αδιέξοδο και τον άμεσο κίνδυνο διαμελισμού της νήσου συμφώνησε στη λύση της «ελάσσονος ζημίας».

* «Το όργιο συνεχίζεται...»
Ο δρόμος για τη Ζυρίχη έχει ανοίξει, αλλά οι αδυσώπητοι Βρετανοί επιδιώκουν να σύρουν την ελληνική ηγεσία στις διαπραγματεύσεις άοπλη και ανήμπορη. Τον Ιούνιο του 1958 οι Τουρκοκύπριοι επαναλαμβάνουν στη Λευκωσία ό,τι έκαναν οι Τούρκοι στους Ελληνες στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη το 1955: σφαγές, λεηλασίες, καταστροφές, εμπρησμούς. Ο Μακάριος είναι στην Αίγυπτο και λαμβάνει το ακόλουθο τηλεγράφημα από τον Κιτίου Ανθιμο: «Το όργιο συνεχίζεται. Οι Αγγλοι εμφανίζονται απρόθυμοι να επέμβουν και να τους εμποδίσουν». Μόνο απρόθυμοι; Σίγουρα είχαν βάλει το δακτυλάκι τους, γιατί ακολουθεί η τελεσιγραφική απειλή από το Λονδίνο ότι από 1ης Οκτωβρίου θα εφαρμοσθεί έστω και μονομερώς το σχέδιο Μακ Μίλαν με τουρκοκύπριο αρμοστή «παρά τω Βρετανώ κυβερνήτη».

Τα γεγονότα τρέχουν γρήγορα. Οι αντίπαλοί μας παίζουν σε όλα τα μέτωπα. H ηγεσία του Ελληνισμού συνεχώς αιφνιδιάζεται, μένει ολομόναχη και αδυνατεί όχι μόνο να αναλάβει πρωτοβουλία αλλά και να αντισταθεί στις πολύπλευρες πιέσεις και απειλές. H θηλιά ήταν πλέον στον λαιμό! Στις 22 Σεπτεμβρίου στέλνει και ο Μακάριος επιστολή στη βρετανική κυβέρνηση και αποδέχεται τη λύση της ανεξαρτησίας. Στις 6 Δεκεμβρίου 1958 ο Αβέρωφ πηγαίνει στο Παρίσι και με τον Ζορλού θέτουν τις βάσεις της συμφωνίας.

* H Τουρκία επανέρχεται...
Οταν ο Καραμανλής πηγαίνει, στις 5 Φεβρουαρίου 1959, στη Ζυρίχη για να συναντήσει τον Μεντερές, γνωρίζει, και είναι προετοιμασμένος, ότι θα υπογράψει μια συμφωνία με την οποία η Τουρκία επανέρχεται συγκυρίαρχος στην Κύπρο, ύστερα από 126 χρόνια από το συνέδριο του Βερολίνου, που είχε «πουλήσει» τη Μεγαλόνησο στους Βρετανούς! Ο Μακάριος παρακολουθεί από την Αθήνα - οι Βρετανοί τον απελευθέρωσαν από τις Σεϋχέλλες αλλά δεν του επέτρεπαν να επιστρέψει στην Κύπρο. Την ενημέρωσή του είχε αναλάβει, κατ' εντολή Καραμανλή και Αβέρωφ, ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών Πέτρος Μολυβιάτης!

Στις 17 Φεβρουαρίου έρχεται η σειρά των Ελλήνων και των Τούρκων της Κύπρου να συνυπογράψουν τις συμφωνίες μαζί με τη Βρετανία. Ο Μακάριος και ο Κιουτσούκ καλούνται στο Λονδίνο, όπου τους περιμένουν οι πρωθυπουργοί της Βρετανίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Φαίνεται ότι και η τύχη ήταν με το μέρος των Τούρκων! Το αεροπλάνο που μετέφερε τον Μεντερές έπεσε έξω από το Λονδίνο, αλλά ο τούρκος πρωθυπουργός βγαίνει ζωντανός από τα συντρίμμια του αεροσκάφους και υπογράφει τις συμφωνίες. Θα ζήσει όμως μόνο έναν ακόμη χρόνο. Οι συμπατριώτες του θα τον εκτελέσουν ως υπεύθυνο για «πολλά δεινά».

* Τι προέβλεπαν οι συμφωνίες
H πενταμερής διάσκεψη αρχίζει στο «Λάνκαστερ Χάουζ», αλλά ο Μακάριος, μετά την ανάγνωση των κειμένων των συμφωνιών, εμφανίζεται διστακτικός και απρόθυμος. Πίστευε και ήλπιζε ότι η αυτοκυβέρνηση δεν σήμαινε συγκυβέρνηση με τους Τούρκους και θα προέβλεπε τακτή ημερομηνία άσκησης του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης. Αντίθετα, οι συμφωνίες που είχαν υπογράψει στη Ζυρίχη ο Καραμανλής και ο Μεντερές αφορούσαν ένα πολύπλοκο σύστημα συγκυβέρνησης. Τα κύρια χαρακτηριστικά:

* Ανεξάρτητη δημοκρατία με προεδρικό σύστημα, με έλληνα πρόεδρο και τούρκο αντιπρόεδρο.

* Ενιαία Βουλή, όπου οι Ελληνες θα αντιπροσωπεύονταν με το 70% των εδρών και οι Τούρκοι με το 30% και χωριστές Βουλές σε κάθε κοινότητα για θέματα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και πολιτιστικά. Να σημειωθεί ότι με την απογραφή του 1960 οι Ελληνες ήσαν 411.656 και οι Τούρκοι 104.942, δηλαδή το 18%. H ίδια αναλογία 70-30 και στο υπουργικό συμβούλιο.

* Οι μεγαλύτεροι δήμοι διχοτομούνται.

* Το σημαντικότερο, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος έχουν δικαίωμα βέτο για θέματα
εξωτερικής πολιτικής, διαρθρώσεως των ενόπλων δυνάμεων, ασφαλείας κ.ά. Προβλεπόταν η σύσταση κυπριακού στρατού 2.000 ανδρών με αναλογία 60%-40% και Αστυνομίας, επίσης 2.000 ανδρών, με αναλογία 70%-30%.

* Την επικυριαρχία θα είχαν οι Βρετανοί με τις βάσεις τους και οι δύο συν-εγγυήτριες χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, με στρατιωτική δύναμη 950 ανδρών η πρώτη και 650 η δεύτερη.

* Και το κερασάκι: Αποκλείεται η ολοκληρωτική ή μερική ένωση της Κύπρου με άλλο κράτος και απαγορεύεται οποιαδήποτε δραστηριότητα που τείνει άμεσα ή έμμεσα σε αυτόν τον σκοπό!

Ο Μακάριος είχε συνειδητοποιήσει ότι αυτή η λύση δεν απεμπολούσε την αυτοδιάθεση και την ένωση αλλά οδηγούσε, αργά ή γρήγορα, στη διχοτόμηση και στη μετεξέλιξη του ενός ανεξάρτητου κράτους σε ομοσπονδία ή συνομοσπονδία. Βασικές διαφωνίες είχε στα ποσοστά που παραχωρούνταν στους Τούρκους στην κυβέρνηση και στη διοίκηση και στην παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων της Αγγλίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας.

* Προθεσμία δέκα λεπτών...
H διάσκεψη του Λονδίνου πέρασε από δραματικές φάσεις και ένα παρασκήνιο με πρωτοφανείς πιέσεις και εκβιασμούς προς τον Μακάριο. Ο ηγέτης των Ελληνοκυπρίων, τον οποίο συνοδεύουν στο Λονδίνο μέλη της Εθναρχίας, προσποιείται ακόμη και τον άρρωστο για να κερδίσει χρόνο και να αποφύγει «το πικρό ποτήριον». Ο Αβέρωφ καλεί στην ελληνική πρεσβεία τον Μακάριο και όλη την αντιπροσωπεία για να τους ανακοινώσει την απόφαση του Καραμανλή ότι θα υπογράψει τις συμφωνίες και χωρίς αυτόν και ότι σ' αυτή την περίπτωση οι Κύπριοι δεν θα έπρεπε στο μέλλον να υπολογίζουν την υποστήριξη της Ελλάδας.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, 18 Φεβρουαρίου, ο επικεφαλής του Φόρεϊν Οφις δίνει στον Μακάριο προθεσμία δέκα λεπτών(!) για να αποφασίσει αν θα υπέγραφε την επομένη τις συμφωνίες. Ο Μακάριος ζήτησε και πήρε προθεσμία ολίγων ωρών για να διαβουλευθεί με την κυπριακή αντιπροσωπεία. Την επομένη υπογράφει τις συμφωνίες και δηλώνει:
«Σήμερον αρχίζει διά τον λαόν της Κύπρου νέον κεφάλαιον και μια περίοδος ειρήνης και ευημερίας... Του λοιπού, αντί να είναι αιτία προστριβών, η Κύπρος θα καταστεί ισχυρός δεσμός μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας...».
Τα πίστευε αυτά ο Μακάριος; Μάλλον όχι.

Αντίθετα, ο Καραμανλής πίστευε σε όσα δήλωνε μετά την επιστροφή του από τη Ζυρίχη:
«Επανέρχομαι εκ του ταξιδίου μου ικανοποιημένος και υπερήφανος. H ημέρα αυτή ανήκει εις τας ευτυχεστέρας ημέρας της ζωής μου και θα αποτελέσει σταθμόν εις την ιστορίαν της Κύπρου. Εις την Ζυρίχην εθέσαμεν με τον πρωθυπουργόν της Τουρκίας κ. Μεντερές τας βάσεις διά την επίλυσιν ενός εκ των δυσκολωτέρων διεθνών ζητημάτων. Εσχεδιάσαμεν λύσιν διά της οποίας αποδίδεται μετά μακραίωνα δουλείαν εις τον Κυπριακόν Λαόν η ελευθερία του. Εξ άλλου διά της επιτυχούς λύσεως του Κυπριακού προβλήματος αποκαθίσταται η φιλία και η συνεργασία μεταξύ Ελλάδος, Τουρκίας και Αγγλίας».

* H «κατάπαυση του αγώνα»
Την 1η Μαρτίου ο Μακάριος φθάνει στη Λευκωσία, όπου 200.000 λαού τον υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό και ελληνικές σημαίες. Στις 9 Μαρτίου ο Γρίβας «διατάσσει την κατάπαυση του αγώνα» και καλεί τον κυπριακό λαό να «συσπειρωθεί πέριξ του Εθνάρχου, ο οποίος αποτελεί σύμβολον ενότητος και ισχύος». Στις 17 Μαρτίου ο Γρίβας επιστρέφει στην Αθήνα, με στρατιωτικό αεροπλάνο, όπου του γίνεται υποδοχή ήρωα... Υστερα από λίγους μήνες αρχίζει δημοσιογραφική επίθεση κατά των συμφωνιών, του Μακαρίου και του Καραμανλή...

Τον Δεκέμβριο του 1959 ο Μακάριος εκλέγεται πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο Κιουτσούκ, από τους Τουρκοκύπριους, αντιπρόεδρος. Στις 16 Αυγούστου 1960 εκλέγεται η πρώτη Βουλή των Αντιπροσώπων και την ίδια ημέρα τερματίζεται επισήμως η βρετανική κυριαρχία και ο Μακάριος αναλαμβάνει τα καθήκοντά του. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου η Κύπρος γίνεται μέλος του ΟΗΕ και ύστερα από έναν χρόνο της Βρετανικής Κοινοπολιτείας.
Από τις μετέπειτα εξομολογήσεις του και τα επακολουθήσαντα γεγονότα επιβεβαιώνεται ότι, όταν ο Μακάριος υπέγραφε υπό πίεση στο Λονδίνο τις συμφωνίες, πίστευε ότι οι Ελληνες, ως πλειοψηφία και ελέγχοντας την οικονομία του νησιού, θα έλεγχαν και τους Τουρκοκυπρίους. Την ίδια άποψη είχε και ο Καραμανλής. Αποψη ανιστόρητη και αφελής, διότι η Τουρκία και με τη στρατιωτική της παρουσία δεν είχε αποκρύψει ότι τελικός στόχος ήταν η διχοτόμηση και από κοντά είχαν τους Βρετανούς.

* Το μοιραίο λάθος
Τον Νοέμβριο του 1963 - κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου στην Αθήνα - ο Μακάριος κάνει το ανεξήγητο μοιραίο λάθος: ζητεί την αναθεώρηση των συνθηκών σε 13 σημεία. Το μνημόνιο του Μακαρίου είχε διορθώσεις από τον τότε βρετανό ύπατο αρμοστή σερ Αρθουρ Κλαρκ! Ηταν μια άλλη σατανική παγίδα της Γηραιάς αλλά πάντοτε πονηράς Αλβιώνος. H Τουρκία καραδοκούσε. Αρχίζουν οι συγκρούσεις μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και η Τουρκία ως εγγυήτρια δύναμη κάνει χρήση των δικαιωμάτων της και εγκαθιστά τα πρώτα γεφυρώματα, τους γνωστούς «θυλάκους», στη Βόρεια Κύπρο, που θα διευκολύνουν λίγα χρόνια αργότερα την εισβολή και την κατοχή ενός μεγάλου τμήματος της Μεγαλονήσου...

Ο Νίκος Κρανιδιώτης, για πολλά χρόνια πρεσβευτής της Κύπρου στην Αθήνα, πατέρας του αδικοχαμένου Γιάννου Κρανιδιώτη. αφηγείται:
«Ενθυμούμαι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων του 1963, όταν, ύστερα από ένα επείγον τηλεφώνημά του, πήγα να συναντήσω τον πρωθυπουργό στο πολιτικό γραφείο... Ο Παπανδρέου μού απηύθυνε αμέσως τον λόγο και χωρίς περιστροφές μου είπε: Σας κάλεσα διά να σας διερμηνεύσω την ανησυχία της ελληνικής κυβερνήσεως δι' όσα διαδραματίζονται σήμερον εις Κύπρον. Αι πληροφορίαι τας οποίας έχομεν εμφανίζουν την νήσον εν εξεγέρσει και την κατάστασιν χαώδη και λίαν συγκεχυμένην. Αντιλαμβάνομαι ότι ο κυπριακός λαός εξεγείρεται εναντίον των συμφωνιών. H θέσις μας έναντι των συμφωνιών είναι γνωστή. Δι' ημάς αποτελούν επαχθή κληρονομίαν, εναντίον της οποίας θα αντιδράσωμεν με όλα τα εις την διάθεσίν μας μέσα. Διαφωνώ όμως ως προς την πολιτικήν γραμμήν την οποίαν ακολούθησεν ο Μακάριος: (α) διότι νομίζω ότι η παρούσα στιγμή δεν είναι κατάλληλος και (β) διότι πάσα ενέργεια εν Κύπρω θα πρέπει να γίνεται εν συνεννοήσει μετά της ελληνικής κυβερνήσεως. Το θέμα είναι εθνικόν και διά την διαχείρισίν του υπέχομεν όλοι ευθύνας... H Κύπρος θα αποκτήσει την ανεξαρτησίαν της. Αλλά προς τούτο πρέπει να εργασθώμεν όλοι από κοινού και εκ συμφώνου...».
Το μήνυμα ήταν σαφές: «από κοινού και εκ συμφώνου». Το κακό όμως είχε γίνει και σε νέες διαφωνίες θα διαμηνύσει στον Μακάριο, αγανακτισμένος, το ιστορικό: «Αλλα συμφωνούμε και άλλα πράττετε»!

Σαράντα πέντε χρόνια μετά τις συμφωνίες της Ζυρίχης, μια νέα τετραμερής, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αυτή τη φορά, χωρίς τη συμμετοχή της Αγγλίας αλλά υπό το άγρυπνο βλέμμα της Ουάσιγκτον, θα προσπαθήσει, και πάλι στην Ελβετία, να βρει λύση η οποία θα διασφαλίσει την ειρηνική συνύπαρξη των δύο κοινοτήτων μέσα στην ευρωπαϊκή σε μια ενιαία κρατική οντότητα.

Οπως και το 1959, ο πρωθυπουργός ονομάζεται Καραμανλής και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Παπανδρέου. Και ο τότε σύνδεσμος Καραμανλή - Μακαρίου, ο Πέτρος Μολυβιάτης, είναι υπουργός Εξωτερικών.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΑΡΧΗΓΟΙ
H... «ανταλκίδειος ειρήνη»
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης στην Αθήνα δεν συμφωνούσαν με την «ευτυχία» του πρωθυπουργού. Κατά τη συζήτηση στη Βουλή (23-28 Φεβρουαρίου) ο Ηλίας Ηλιού, εκπρόσωπος της ΕΔΑ (ήταν τότε αξιωματική αντιπολίτευση), χαρακτήρισε τις συμφωνίες «ανταλκίδειον ειρήνην».

Ο Ηλίας Τσιριμώκος, της Δημοκρατικής Ενωσης, είπε ότι «δεν εκλείσαμεν αλλά δημιουργήσαμεν ένα Κυπριακό ζήτημα, του οποίου τις συνέπειες θα ίδωμεν εις το μέλλον, ίσως πολύ συντομότερα από όσον φοβούμεθα».

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης, αρχηγός των Προοδευτικών, δήλωσε επιγραμματικά: «Εάν επρόκειτο να φύγουν οι Αγγλοι διά να έλθουν οι Τούρκοι, εγώ τουλάχιστον προτιμώ τους Αγγλους».
Ο Σοφοκλής Βενιζέλος, αρχηγός της ΦΔΕ, άφησε τον υπαινιγμό ότι πιθανόν η κυβέρνηση να αναγκάστηκε να προβεί σε υποχωρήσεις ώστε να εξασφαλισθεί σύμπνοια και ενότητα των συμμαχικών κρατών...

Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο οποίος είχε αποχωρήσει από το κόμμα των Φιλελευθέρων, υποστήριξε ότι οι συμφωνίες είχαν κάποια πλεονεκτήματα αλλά και σοβαρά μειονεκτήματα, όπως η τριπλή συγκυριαρχία, η επαναφορά της Τουρκίας και η νομική διχοτόμηση.

Κατά των συμφωνιών μίλησαν τότε στη Βουλή ο Γεώργιος Μαύρος, ο οποίος κατήγγειλε ότι υπήρχαν πιέσεις και από τις ΗΠΑ, ο M. Κύρκος, ο Σπ. Θεοτόκης, ο K. Πυρομάγλου και ο K. Μητσοτάκης.

Δεν ήσαν όλες αυτές οι δηλώσεις συνήθης αντιπολιτευτική κριτική, διότι όλες οι επισημάνσεις συνέπιπταν με εκείνες των ανεξάρτητων σχολιαστών και δυστυχώς επιβεβαιώθηκαν από την ιστορία.


Το ΒΗΜΑ, 28/03/2004 , Σελ.: A08
Κωδικός άρθρου: B14126A081
ID: 261866